Zmiana regulaminu ZFŚS w zakładzie, w którym funkcjonuje jedna organizacja związkowa

Czy pracodawca jest w stanie wprowadzić zmiany do regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w przypadku, gdy nie może uzyskać zgody jedynej zakładowej organizacji związkowej, działającej na jego terenie? Czy fakt, iż negocjacje trwają od roku oraz to, że związek nie wyraża zgody na zmianę mając świadomość, że regulamin w obecnym brzmieniu jest sprzeczny z ustawą, ma wpływ na uprawnienia pracodawcy w tym zakresie?

Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, dalej Funduszu oraz przeznaczania jego środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie uzgodnionym z zakładową organizacją związkową. Tak stanowi art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 592 z późn. zm.), dalej ustawy. Pracodawca administrujący środkami Funduszu nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z ustawową zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego (por. wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2001 r., sygn. akt I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331).

Ważne: Postanowienia regulaminu Funduszu nie mogą być sprzeczne z ustawą, na podstawie której został wydany.

Wskazuje na to pośrednio przepis art. 8 ust. 3 ustawy, z którego wynika, że związki zawodowe mają prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z jej przepisami lub o przekazanie należnych środków na Fundusz. Prowadzi to do wniosku, iż samo naruszenie regulaminu bez naruszenia ustawy nie uzasadnia roszczenia o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy (por. L. Florek PiZS nr 1/2008, str. 23).

Ustawa przewiduje dwa sposoby uzgadniania treści regulaminu z organizacjami związkowymi, odwołując się w tym zakresie do przepisów art. 27 ust. 1 i art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167). Pierwsza z regulacji, znajdująca zastosowanie w rozpatrywanym przypadku, odnosi się do zakładów, w których funkcjonuje jedna organizacja związkowa stanowiąc, że treść regulaminu musi być uzgodniona z tą organizacją. Ten sam tryb stosuje się w przypadku zmian treści regulaminu Funduszu, co oznacza, że brak zgody związku na proponowane przez pracodawcę zmiany, zamyka możliwość ich wdrożenia.

Przykład

W firmie zatrudniającej około 300 pracowników jest tworzony Fundusz oraz obowiązuje regulamin, w którym jak się okazało, znajdują się zapisy niezgodne z ustawą. Dopuszcza on bowiem przyznawanie świadczeń bez uwzględnienia kryterium socjalnego. Od roku trwają negocjacje z jedynym występującym tu związkiem zawodowym, który nie zgadza się na zmianę postanowień regulaminu. Niezależne od tego pracodawca powinien zaniechać przyznawania ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat, które nie są uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Ponieważ regulamin nie może być sprzeczny z ustawą, to w konsekwencji postanowienia tego regulaminu nie obowiązują, a w ich miejsce należy stosować odpowiedni przepis powszechnie obowiązujący.