Działalność socjalna w firmie - Dodatek nr 6 do Ubezpieczeń i Prawa Pracy nr 6 (264) z dnia 10.03.2010

Rodzaje pomocy socjalnej udzielanej z Funduszu oraz osoby uprawnione do korzystania z tej pomocy

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest funduszem spożycia zbiorowego. Osobami uprawnionymi do korzystania z jego zasobów są:

• pracownicy i ich rodziny,

• emeryci i renciści, byli pracownicy i ich rodziny,

• inne osoby, którym przyznano w regulaminie prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu.

Fundusz jest instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach - tak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 r. (sygn. akt I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331). Pomoc powinna być kierowana do osób faktycznie jej potrzebujących, np. do pracowników lub emerytów, którzy osiągają niski dochód na jedną osobę w rodzinie. Oceniając sytuację materialną pracownika należy brać pod uwagę również jego dochody osiągane poza zakładem pracy, a także dochody członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie z pracownikiem.

Fundusz jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej, przez którą należy rozumieć:

• różne formy wypoczynku - wypoczynek urlopowy w różnych formach, takich jak wczasy, kolonie, obozy, zimowiska, wycieczki, spływy kajakowe, wczasy agroturystyczne itp.,

• działalność kulturalno-oświatową - zakup biletów wstępu na koncerty, do kina, teatru, opery, organizowanie imprez kulturalnych w zakładzie pracy,

• działalność sportowo-rekreacyjną - organizowanie zawodów sportowych i gier, w których biorą udział pracownicy i ich rodziny, zakup sprzętu, wyposażenie sali gimnastycznej, siłowni,

• opiekę nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego - tworzenie zakładowych żłobków i przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego, dofinansowanie opłat związanych z wymienioną formą opieki nad dziećmi,

• udzielanie pomocy materialnej rzeczowej lub finansowej - w przypadku zdarzeń losowych, a także zapomóg pracownikom znajdującym się w niedostatku,

• pomoc na cele mieszkaniowe.

Usługi i świadczenia w zakresie różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej mogą być finansowane z Funduszu zarówno wówczas, gdy są organizowane w kraju, jak i za granicą.

Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń z Funduszu (z uwzględnieniem kryterium socjalnego) oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności, określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych, a w razie braku związków z pracownikiem wybranym przez załogę.

Wskazując w ustawie, że z Funduszu może być udzielana pomoc na cele mieszkaniowe, nie określono na jakiego rodzaju potrzeby mieszkaniowe środki Funduszu mogą być przeznaczone. W tej sytuacji dysponenci Funduszu samodzielnie decydują o wydzieleniu puli środków Funduszu na cele mieszkaniowe oraz o formach pomocy i jej wysokości. Pomoc może być udzielana m.in. na: budowę lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnym bądź budowę domu jednorodzinnego, remont, adaptację lub modernizację posiadanego mieszkania, wykup lokalu. W literaturze przedmiotu przyjmuje się (J. Stefaniak, Służba Pracownicza 1999/11/24), że działalność socjalna nie powinna obejmować następujących rodzajów wydatków:

• inwestycji socjalnych, z wyjątkiem sytuacji określonej w art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy, przewidującej możliwość przeznaczenia części uzyskanego przychodu ze sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących zakładowej działalności socjalnej na odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych,

• kosztów prowadzenia przyzakładowego żywienia zbiorowego (zakładowych stołówek, restauracji, barów itp.),

• kosztów utrzymania przyzakładowej służby zdrowia,

• profilaktycznych szczepień ochronnych,

• kosztów dojazdów do pracy,

• wydatków związanych z obchodami jubileuszy zakładowych, świąt branżowych, kościelnych itp.,

• szkoleń i innych wydatków na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników.

Zwracam uwagę! W sprawie imprez zakładowych o charakterze integracyjnym wypowiadał się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyroku z dnia 13 lutego 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 4283/06, M.Podat. 2007/10/42 uznał, że imprezy integracyjne nie są działalnością socjalną, ponadto nie uwzględniają kryterium socjalnego, dlatego wydatki na ich organizację powinny być finansowane ze środków obrotowych. Poglądu tego w części nie podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 2008 r. (sygn. akt II PK 74/08), w którym stwierdził, iż działalność w postaci imprez masowych, jak pikniki, „andrzejki”, organizowanie wycieczek (w tym o charakterze integracyjnym) - mieści się w pojęciu działalności socjalnej jako rodzaj działalności rekreacyjnej względnie działalności w postaci różnych form krajowego wypoczynku. Z kolei kryterium socjalne znajduje zastosowanie jedynie do przyznawania ulgowych świadczeń i usług. Zatem w przypadku gdy regulamin Funduszu przewiduje wydatkowanie środków na inne jeszcze cele, mieszczące się w ramach działalności socjalnej - może on ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach z imprez integracyjnych, w tym np. pikników, „andrzejek”, czy wycieczek. Niezależnie od powyższego, kwalifikacja spotkania świątecznego do usług o charakterze wypoczynkowym, sportowo-rekreacyjnym, czy nawet kulturalno-oświatowym mogłaby być uznana za zbyt daleko idącą.
 

Pracodawca zawarł w regulaminie Funduszu postanowienie, że każdy pracownik odchodzący na emeryturę otrzyma upominek sfinansowany ze środków Funduszu, w kwocie odpowiedniej do sytuacji dochodowej rodziny pracownika.

Zakup upominków pracownikom przechodzącym na emeryturę nie może być uznany za pomoc socjalną i jako taki jest niedozwolony. Fakt, iż wartość upominku uzależniono od sytuacji materialno-bytowej pozostaje bez znaczenia. Postanowienie regulaminowe jako sprzeczne z ustawą powinno zostać usunięte.
 

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia pracodawca wydał dyspozycję zakupu drobnych upominków dla wszystkich pracowników ze środków Funduszu.

Polecenie pracodawcy jest sprzeczne z ustawą. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych nie jest funduszem okolicznościowym. Jego środki można przeznaczyć wyłącznie na działalność socjalną.
 

W zakładzie pracy kilka osób odbywa staż na mocy umowy podpisanej ze starostą. Pracodawca przyznaje wymienionym osobom takie same świadczenia z Funduszu jak pracownikom.

Pracodawca postępuje prawidłowo pod warunkiem, że w obowiązującym u pracodawcy regulaminie działalności socjalnej widnieje odpowiedni zapis, np. „stażystom przysługują świadczenia na zasadach obowiązujących pracowników zakładu”. Uprawnionymi do korzystania z Funduszu są bowiem pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści (byli pracownicy) i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu.
 

Pracownica będąca w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia złożyła wniosek o dofinansowanie zaplanowanych na ten okres wczasów.

W okresie wypowiedzenia pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia pracownicze aż do momentu ustania zatrudnienia. Nie ma zatem przeszkód dla przyznania pracownicy dofinansowania, o ile są spełnione kryteria określone w regulaminie Funduszu.
 

W zakładzie, w którym działa organizacja związkowa, przyznawanie pracownikom świadczeń z Funduszu dokonywane jest w uzgodnieniu z tą organizacją. Dysponowanie przez pracodawcę środkami Funduszu, bez uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi, uprawnia te organizacje do żądania przekazania przez pracodawcę na rzecz Funduszu rozdysponowanych kwot - tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1997 r. (sygn. akt I PKN 373/97, OSNP 1998/17/507).

Kryteria oraz częstotliwość korzystania przez pracowników i członków ich rodziny z dopłat do wypoczynku powinny być zawarte w regulaminie Funduszu.
 

Pracownik korzystał w styczniu br. z 7 dni urlopu (z 12 dni wypoczynku). Pracodawca odmówił mu jednak wypłaty przewidzianego w regulaminie świadczenia pod nazwą „wczasy pod gruszą”, motywując to zbyt krótkim urlopem.

Okres urlopu warunkujący przyznanie dopłaty do wypoczynku pracownika powinien wynikać z postanowień regulaminu. W przypadku „wczasów pod gruszą” nie ma ustawowego wymogu 14 dni wypoczynku, który dotyczy wypłacania świadczenia urlopowego. Taki warunek może jednak przewidywać regulamin Funduszu. Prawidłowość postępowania pracodawcy należy zatem oceniać na podstawie postanowień wymienionego aktu wewnątrzzakładowego.
 

Pracownica wystąpiła o dofinansowanie do wczasów dla całej rodziny oraz dodatkowo do wyjazdu na obóz narciarski dziecka.

Nie ma przeszkód, aby pracownik korzystał z różnych form pomocy, jeśli jest to zgodne z regulaminem, a pracownik spełnia kryteria socjalne.
 

Pracownik ubiega się o dofinansowanie do wypoczynku. Dla celów określenia czy i w jakiej wysokości pracownikowi może być przyznane powyższe dofinansowanie, pracodawca zażądał od niego oświadczenia o dochodach rodziny. Zdaniem pracownika wystarczająca jest informacja o jego wynagrodzeniu za pracę jaką posiada pracodawca.

Rację ma pracodawca. Informacja o wynagrodzeniu pracownika nie obrazuje sytuacji materialnej rodziny. Brak stosownego oświadczenia może uzasadniać odmowę wypłaty dofinansowania ze środków Funduszu.
 

Pracownik zatrudniony na 1/4 etatu wystąpił o dofinansowanie wczasów.

Wymiar czasu pracy nie powinien mieć wpływu na wielkość świadczenia. O wysokości dofinansowania do wypoczynku powinny decydować wyłącznie kryteria socjalne (sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej).